Opvoeden doe je …

Ik ken de theorieën en toch sta ik er op dat moment niet bij stil of ik ben te moe om me ernaar te gedragen. Of laat ik heel eerlijk zijn het lukt redelijk goed maar er zijn een aantal momenten waarop oude patronen een kiekeboe spelletje met me spelen.

• Ik heb teveel stress,
• ben echt te moe of
• de maandelijkse hormonale wisselingen gooien roet in mijn balans.

Mijn brein lukt het dan niet zo goed om mijn primaire reacties te onderdrukken. Ik heb pas geleden tijdens verschillende congressen het genoegen gehad om Prof. Erik Scherder te horen spreken. Hoogleraar neuropsychologie. Expert stress, gedrag en muziek. Wat een feest en wat werd ik weer wakker geschud.

Een patroon kun je zien als een snelweg in het brein.

Je hebt iets aangeleerd (gekregen), altijd op een bepaalde manier gehandeld en jouw brein is dit gaan registreren. Steeds is hetzelfde pad bewandeld, verbindingen zijn aangegaan. Hoe vaker je dit pad gebruikt hoe sterker het wordt. Denk aan het pad dat ontstaat in het gras naast de bushalte, the shortcut. Eerst groeide er gras, nu is het, door het vele bewandelen, een pad. Het brein is lui, nou ja geniaal maar heeft zoveel verschillende taken om te vervullen dat het de tijd graag efficiënt wil gebruiken. Het pad nemen naar de bushalte kost minder energie dan de officiële route, dus dan nemen we die. Het brein werkt als het ware energie besparend. Je snapt, een nieuwe route aanleggen kost moeite en energie.

Ik schets het voorbeeld van het grasveld maar je kunt het eerder zien als een pad aanleggen in een dichtbegroeid bos waar je je een weg doorheen moet hakken. Niet om je te ontmoedigen, maar it takes bloody hard work.

Terug naar opvoeden.

Dochterlief leert mij meer dan ik zelf ooit had kunnen leren.

Zij weet mij te raken op een manier, op plekken te komen waar een ander simpelweg geen toegang toe heeft. Bewust of onbewust. Mooi, geniaal, intens en confronterend. Het ouderschap kan het mooiste en slechtste in mij naar bovenhalen.
En dan zijn er de opvoedmomenten die ik graag anders aan wil pakken. Anders omdat hoe ik het heb geleerd, wat mijn primaire manier van reageren is, niet is wat ik haar mee wil geven. Of zij heeft echt werkelijk iets anders van mij nodig dan ik haar geef. Ze is mijn spiegel en ik vind het soms confronterend wat zij mij voorhoud. Mijn patronen bijvoorbeeld.

Ik wil haar meegeven dat ze met zelfvertrouwen de wereld in gaat, weet wie ze is, zich hier comfortabel bij voelt, dankbaar en zorgzaam is maar tegelijk haar grenzen kent en deze bewaakt. Dat ze zich op een respectvolle manier uit mag spreken. Spreken niet schreeuwen….

Oké here we go: driftig schreeuwen tegen een ander doen kinderen niet van nature, het is aangeleerd gedrag.
Ik ga nu even achter een boom me zitten schamen, want jeetje wat kan ik haar dat als voorbeeld geven. En dat vind ik zo’n klote eigenschap van mezelf. Ik kan super geduldig zijn, kalm reageren, maar tegelijk kan ik borrelen van binnen en mijn stem verheffen wanneer er een grens wordt bereikt. Ik heb al een redelijk luide stem van nature, dus als ik gas geef dan horen ze dit een huis verder zeker ook. En wat bereik ik ermee: jack shit!
We botsen, zijn beide verdrietig en gefrustreerd en ik heb haar geleerd dat tegen mij schreeuwen blijkbaar een goede optie is. Want dat is wat ik haar op dat moment heb voorgeleefd. We zijn beide gestrest en voelen ons niet gehoord en gezien. En wat een vechtlust laat ze dan zien op dat moment, she can be on fire. Handig voor later…

Maar ik weet dat onder dat vechten zit: stress!!

En dat geldt voor ons beide zo. Wat gebeurt er in het brein bij stress, (niet een klein beetje stress, die kan lekker zijn en houdt ons sharp), de stress die ons brein in de overleefstand zet?

Veel stress = reactie brein: Vluchten, bevriezen of vechten.

Oké er volgt nu een stukje breintheorie. Want ja ik ben zo’n type die zowel droog & nuchter is als alles uitzoekt en plat analyseer. Dus denk je nu, shit dit gaat te diep.. scrol even verder naar beneden naar het kopje ‘hoe dan?’.

Het brein bestaat als het ware uit 3 delen.

• Het reptielenbrein: Het brein helpt ons overleven met instincten en reflexen en is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de fight, flight of freeze modus bij gevaar. Je ziet deze reacties ook terug bij dieren.
• Het zoogdierenbrein: Dit is de laag die om het reptielenbrein heen ligt. In het zoogdierenbrein worden dingen geregeld als emoties, sociaal gedrag en motivatie. De meeste beslissingen die we nemen worden gedaan door het reptielenbrein en het zoogdierenbrein. Het zoogdierenbrein is iets verder ontwikkeld dan het reptielenbrein, maar het blijft ook gericht op overleven.
• Het mensenbrein: Dit brein wordt ook neocortex genoemd en is de derde laag die weer om het zoogdierenbrein zit. Hier zit ons intellect, de taalfunctie en onze ratio.

bron: bureau snugger

Het logisch nadenken, bewust nadenken, ligt in het hogere brein, het mensenbrein.
We gaan iets dieper het brein in. Naar de amygdala, de amandelkern. “De amygdala verwerkt binnenkomende zintuiglijke informatie zoals gezichtsuitdrukkingen en koppelt deze aan emoties. De emoties die je in bepaalde situaties ervaart, worden opgeslagen in het geheugen. Hierdoor zul je deze emoties opnieuw voelen bij een toekomstige vergelijkbare situatie.”

bron: Charlotte Labee

De frontale kwab (zit in het hoge brein, o.a. de ratio) zorgt ervoor dat we in staat zijn primaire reacties te onderdrukken. Het zorgt er bijvoorbeeld voor dat, wanneer er iets gebeurt dat je boos maakt, je niet in schreeuwen tegen je collega uitbarst maar het op een redelijke manier duidelijk maakt. Maar wat blijkt nu, als we teveel stress ervaren, erg moe zijn, gaat het mensenbrein als het ware op non-actief. Weet je nog? Het brein werkt energie besparend. Wanneer het brein denkt stress, gevaarlijke situatie, is het handig dat we meteen in actie komen. Stel je voor er rijdt een auto met hoge snelheid op je af, dan wil je snel handelen om jezelf in veiligheid te brengen en niet op je dooie gemak al je opties overwegen. Het brein ervaart stress en komt in actie: vechten, vluchten of bevriezen. Je ratio doet het op dat moment niet zo goed, het onderdrukken van de primaire reactie vanuit de amygdala lukt niet goed. Je reageert bij hoge stress dus veel meer primair.

En wat nou als er in die primaire reactie iets ligt opgeslagen waar je niet zo blij van wordt? Moet je dan denken, nou jammer zo ben ik nou eenmaal of kun je er nog iets aan doen?

Je kunt er zeker nog iets aan doen! Gelukkig maar want dat wil ik heel graag.

Hoe dan?

#ik herken stress symptomen bij mezelf

Het begint met een frons, lichte hoofdpijn, vergeetachtigheid en vermoeidheid. Het is tijd om pas op de plaatst te maken. Dit zijn bij mij de basiskenmerken. Het is verstandig om vroeg naar bed te gaan, buiten een stuk te gaan lopen en muziek te luisteren. Wanneer ik hier sneller op anticipeer lukt het me bijvoorbeeld bij vermoeidheid beter om rustig te blijven.

#ik herken en benoem mijn patroon

Ik frons en merk dat ik geprikkeld raak door iets wat ze zegt of doet. Ik reageer verbaal kalm maar non-verbaal straal ik eigenlijk al uit “mijn geduld is er even niet”. Wat ik zeg komt niet overeen met hoe ik me voel. En laat zij nou perfect aanvoelen wanneer dit zo is. Ik probeer tegenwoordig dit hardop te zeggen. “Ik zie dat je geduld van mij nodig hebt, maar ik merk dat het nu even niet zo goed lukt. Geef me heel even om rustig te worden en dan beginnen we weer opnieuw”. Dit is 1 van mijn hulpzinnen. Ik stap letterlijk even uit de situatie, ga even op de wc zitten en adem een paar keer diep in. Ik vraag me af wat haar intentie kan zijn en ga vervolgens terug naar de situatie.
Lukt dit altijd? Hell no!!!
Ik zat soms al veel te ver in mijn irritatie om binnen redelijke termijn weer rustig te worden. Ik moest eerst stapsgewijs in beeld brengen hoe de irritatie zich opbouwde. Je wordt niet ineens heel boos, er zit altijd een opbouw in. Ik probeer het eerder te herkennen zodat ik niet zo boos hoef te worden. It’s work in progress.

#ik raadpleeg mijn hulpzinnen

Wanneer ik weer eens in mijn valkuil ben gestapt reflecteer ik altijd op de situatie. Niet meteen natuurlijk, na de wrijving/botsing huil ik eerst even lekker en baal ik van de situatie. Wanneer mijn mensenbrein weer aangaat reflecteer ik. Wat gebeurde er? Wat werd er bij mij getriggerd? Welke gedachten had ik? Wat was haar behoefte op dat moment? Wat was mijn behoefte op dat moment? Wat kan ik volgende keer anders doen?
Wat mij helpt is om op kalme momenten terug te denken aan de situatie en hulpzinnen te formuleren. Deze hulpzinnen zijn een steuntje in de rug tijdens de lastige situaties.

#ik ga er vanuit dat de intentie mijn kind positief is

Deze is soms lastig. De intentie van een kind is nooit om jou bewust dwars te liggen of te irriteren. De intentie is altijd positief. Ik heb je nodig, ik wil in verbinding komen, ik weet het even niet, ik ben bang, ik heb het moeilijk ik ben niet moeilijk: HELP ME?!
We kunnen er vanuit gaan dat een kind zich niet conform de normen en waarden, zoals wij ze graag zien, gedraagt. Ze kunnen ook niet ineens rekenen en lezen. Het vraagt heel veel oefening, rijpheid van het brein en het juiste voorbeeld. Aah die rijpheid van het brein. Het mensenbrein is bij kleine kinderen nog vol in ontwikkeling. Die frontale kwab, die helpt bij het remmen van de primaire reacties is pas rond 25-27 jaar uitgerijpt. Met andere woorden: die peuter is inderdaad een blender zonder deksel. Ze kunnen nog niet anders. Als we dat weten, waarom irriteert het ons dan toch zo? Wat maakt dat we het dwarse en meer lastige gedrag als zo naar ervaren? Het is een trigger bij ons als volwassene en het vraagt onze begeleiding en het juiste voorleven. En juist op de momenten waarop we moe en gestrest zijn vinden we dat lastiger. Het vraagt energie en effort van mij als ouder.

Wanneer we kinderen iets willen leren werkt dit, net als bij ons, het allerbeste als ze kalm en ontspannen zijn. Niet als ze boos of verdrietig zijn. Heeft echt geen ene malle zin. Het komt niet aan. Stress hoog is ratio laag. Wat dan wel?

• Ik probeer eerst samen rustig te worden,
• vervolgens te ontdekken wat is jouw intentie? Wat is de ondertiteling bij jouw gedrag?
• Wat is nu haalbaar?
• Ik benoem hardop de ondertiteling en geef 2 haalbare suggesties. En soms moet ik die 8 x herhalen.
• Ik blijf altijd nabij, in de buurt, en geef hiermee het signaal, je mag het even moeilijk hebben en ik blijf bij je.

En wat dan als het midden in de nacht weer mis gaat? Dan beginnen we midden in de nacht opnieuw! Het is even wat het is. Pick your battles. Soms geef ik in de nacht ergens aan toe omdat ik slaap verkies boven de strijd. Omdat ik weet dat algehele vermoeidheid de situatie alleen maar lastiger maakt. En als we dan weer wakker worden en kalm zijn, bespreken we het voorval en leggen we uit. We oefenen oefenen en oefenen. En dan ineens zie je dat je midden in de nacht je kind kan helpen herinner aan hetgeen je samen hebt geoefend.

Het ouderschap is intens. Intens mooi en intens uitdagend. Het is hard werken, ook zeker aan mezelf.